در روایتی از وجود مقدس امام باقر(ع) داریم که ایشان بنای اسلام را بر پنج رکن و شامل نماز، روزه، حج، زکات و ولایت دانسته‌اند. یکی از این ارکان، حج؛ میراث ارزشمندی است که دین الهی آن را واسطه‌ای برای سیرالی الله و مقدمه رسیدن به معرفت الهی قرار داده است. در کنار آن اعتقاد به امامت و مهدویت در امتداد آن، باور مشترک میان تمام ادیان الهی است و به باور تشیع این منجی در میان حج گزاران است و هر ساله در این فریضه مقدس شرکت می‌کند. این اصول با هم مرتبط و پیوسته هستند.

پیوند حج و مهدویت در بعد مکانی

مکان‌های مطرح در حج از جهات مختلفی با مهدویت مرتبط هستند. یکی از آن موارد مسجدالحرام، کعبه و بین رکن و مقام ابراهیم(ع) است. یکی از موارد قطعی در مورد مکان ظهور امام عصر(عج) شروع قیام آن حضرت طبق آنچه در بحارالانوار آمده، از جوار کعبه و بین رکن و مقام در کنار در کعبه است. بنابراین این مکان های مقدس یادآور حوادث مهمی است که در آینده محتوم جهان، اتفاق خواهد افتاد.

مدینه منوره

شهر مدینه النبی(ع) یکی از اماکنی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی(عج) و به جهت حضور آن جناب در آن شهر مورد هجوم سفیانی قرار می‌گیرد و ویران می‌شود. بر اساس آنچه در جلد 52 بحارالانوار به طور مبسوط آمده، شهر مدینه یادآور مرحله‎‌ای حساس از ظهور است. به جهت همین حمله وحشیانه حضرت از مدینه به جانب مکه حرکت می‌کنند و فرصت ظهور کامل در آن شهر برای حضرت فراهم می‌شود.

بیداء

در فاصله کوتاهی از مدینه و نزدیک میقات مسجد شجره، منطقه بیداء قرار دارد. در تفسیر العیاشی آمده است زمانی که لشکر سفیانی در تعقیب حضرت به سوی مکه حرکت می‌کند در این منطقه به اذن الهی در زمین فرو می‌رود و جز چند نفر که خبر را منتقل می‌کنند از آنان کسی باقی نمی‌ماند.

نکته قابل توجه این که در روایات رسیده از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) یادکرد این موضوع هنگام عبور از سرزمین بیداء مورد توجه قرار گرفته و آن را یادآور شده‌اند. از جمله این که نماز در آن محل مکروه شمرده شده است و نقل شده در جلد 3 الکافی در احادیث نبوی آن موضع ذات الجیش نامیده شده است.

عرفات و مشعرالحرام و منا

بنا بر اخبار رسیده و نقل شده در جلد 1 الکافی و دلایل دیگر امام عصر(عج) هر ساله در مراسم حج حضور دارند. البته چون زمان و مکان خاص که همه زائران در زمان و مکان واحد در آن حضور دارند، عرفات و مشعرالحرام و منا می‌باشد حضرت در این مکان‌ها حضور دارند.

ارتباط محتوایی حج با مهدویت

حج نمونه تشکیل امت واحده بر محور توحید است. وقتی نمایندگان جهان اسلام از هر نژاد و ملیت و با هر زبان و رنگ، کنار هم قرار گرفته و بار شعار و عمل واحد هدفی واحد را دنبال می‌کنند، زیباترین جلوه از تشکیل امت واحده را به نمایش می‌گذارند و این نمونه کوچک تشکیل جامعه مهدوی است که فراتر از نگرش‌های محدودیت آور و در تنگنا قرار دادن جامعه و مردم به جهت نگرش‌های محدود غیرالهی و غیرانسانی است. بنابراین بطور خلاصه می‌توان تصریح کرد که حج مرحله و تمرینی برای تشکیل جامعه موعود است.